COLOR2.GIF (68 bytes)

ALCMEON 48 Año XV - Vol.12 Nro. 4- noviembre de 2005  pag. 409 a 422

www.alcmeon.com.ar              alcmeon@gmail.com
ISSN 0327-3954                            ISSN 1514-9862 (Internet)

 

 

 

Feniletilamina como “marcador de respuesta” en la terapéutica de la depresión

 

Dr. Tito Antonio Rosan

 

INTRODUCCIÓN

 En 1965, el Prof. Edmundo Fischer, investigador básico en aquel entonces del Laboratorio de Psicofarmacología y Neuropsiquiatría Experimental del Hospital "José T. Borda" de Buenos Aires, propuso a la Feniletilamina (FEA) como posible estimulante central, constituyendo en el cerebro algo así como una "anfetamina natural" al servicio de la regulación fisiológica del estado de ánimo.

 

Diez años más tarde, en  1975, con posterioridad a su reciente fallecimiento, se publica en la revista "Neuropsiquiatría" -órgano oficial del entonces Instituto Nacional de Salud Mental- su último trabajo escrito, redactado originalmente en idioma inglés para su publicación en el exterior, titulado: "Hipótesis fenetilamínica de la homeostásis tímica. Episodios depresivos y mecanismos de acción de las drogas antidepresivas". En este trabajo Fischer postula la existencia de depósitos cerebrales de FEA, ligada o combinada, sugiriendo que cuando el estado tímico llega a un nivel bajo, como resultado de influencias externas y posiblemente internas, se pone en marcha un mecanismo compensatorio por "feed-back", que provoca liberación de FEA en su forma activa haciendo volver al individuo al estado de eutimia, en virtud de su acción estimulante. En condiciones normales, la inactivación rápida de la FEA por la monoaminoxidasa (MAO) así como la autorregulación del mecanismo de feed-back por sí mismo, prevendrían los estados de euforia y asegurarían la homeostásis tímica, es decir, la eutimia.

 

            Corresponde agregar que la FEA cerebral fue detectada por primera vez por Nakajima y colaboradores en 1964, en cerebros de conejos previamente tratados con IMAO, y aislada por Boulton y Majer en 1971 en seres humanos sin dicho tratamiento previo.

 

En el citado trabajo, Fischer postula que los episodios depresivos son desencadenados por una disminución de los depósitos cerebrales de FEA y logra demostrar -ya en 1968- la existencia de una reducción de la excreción urinaria de la misma en numerosos pacientes depresivos. Este hecho es confirmado luego por Boulton y Milward, en 1971, y posteriormente por otros investigadores.

 

            En cuanto a la posible causa de la periódica -y otras veces constante- disminución de los depósitos cerebrales de FEA, dice Fischer en su trabajo que "no es factible aún ofrecer una explicación", agregando a continuación que "puede ser una cuestión de labilidad congénita" que se traduce en exacerbaciones periódicas de alteraciones que llevan probablemente a una producción defectuosa de FEA.

 

            En esta misma línea de trabajo e investigación, hemos observado que una significativa proporción de pacientes con Trastorno  Depresivo presentan en los dosajes urinarios de neurotransmisores y/o sus metabolitos una importante  disminución de la excreción de los mismos, destacándose de modo particular una notable disminución de la excreción de FEA.

 

Sin embargo, otra proporción (nada despreciable) de pacientes con dicho diagnóstico muestra valores de FEA urinaria que se hallan dentro de los parámetros de normalidad.

 

Nosotros hemos enfocado nuestra atención en las cuantificaciones urinarias de FEA, encontrando resultados terapéuticos diversos en orden a dichas mediciones. Así, hemos podido verificar que aquellos pacientes que presentan un bajo dosaje de FEA en orina de 24 horas suelen responder mucho mejor a los tratamientos antidepresivos que aquellos cuyo dosaje de FEA se encuentra levemente disminuido o con valores encuadrados dentro de los valores de referencia  normales.

 

MATERIAL  y  MÉTODO

 

 

1-CRITERIOS  DE  INCLUSIÓN:

                        a-Diagnóstico de Trastorno Depresivo Mayor (DSM-IV-TR).

                        b-Edad entre 25 y 64 años (ambos sexos).

                        c-Tiempo mínimo de tratamiento: 6 meses.

                        d-Seguimiento (follow-up): no menor de 12 meses.

                        e-Selección de la muestra: aleatoria (randomizada).

                        f-Determinación de FEA en orina de 24 horas (Método Spatz).

 

 

2-CRITERIOS  DE  EXCLUSIÓN:

                        a-Comorbilidad somática (enfermedad cardíaca, diabetes, etc.).

                        b-Comorbilidad psiquiátrica (TOC, TAG, etc.).

                        c-Determinación urinaria de FEA con otro método que el citado.

                        d-Tratamiento antidepresivo previo en los últimos 12 meses.

                        e-Inadecuado cumplimiento de la terapéutica instituída.

 

3-OBJETIVACIÓN  DE  LA  RESPUESTA  TERAPÉUTICA:

                        a-remisión sintomática total

                        b-remisión sintomática parcial (persistencia de síntomas residuales)

                        c- escasa o nula remisión de la sintomatología depresiva

 

 

4-CASUÍSTICA:

 

4.1- GRUPO “A”  =  FEA  menor de 130 mcg/orina 24 horas  (“BAJA”)

 

FEA “BAJA” = GRUPO  ETARIO  25-34

 

NÚMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

25

F

58

RSP

 

2

25

F

34

RST

+  IMAO

3

25

M

65

RSP

 

4

25

M

68

RST

 

5

25

M

43

RST

 

6

25

M

32

RSP

 

7

25

M

45

ENR

 

8

25

F

59

RSP

 

9

26

M

47

RSP

 

10

26

M

39

RST

 

11

26

F

68

RST

 

12

26

M

92

RSP

+  IMAO

13

26

F

78

RST

 

14

26

M

33

RSP

 

15

27

M

76

RST

 

16

27

F

48

RST

 

17

27

M

38

RST

 

18

27

M

69

RSP

+  IMAO

19

27

M

42

RST

 

20

27

F

46

RSP

 

21

27

M

86

ENR

 

22

28

F

92

RSP

 

23

28

M

37

RST

+  IMAO

24

28

F

65

ENR

+  IMAO

25

28

F

97

RST

 

26

28

M

68

RST

 

27

28

F

54

RSP

 

28

29

M

73

RST

 

29

29

M

63

RSP

 

30

29

M

60

RST

+  IMAO

31

29

F

35

RST

 

32

29

F

43

RST

 

33

29

M

70

RSP

 

34

29

M

109

RST

 

35

30

M

39

RST

 

36

30

F

62

RST

+  IMAO

37

30

F

33

RSP

 

38

30

F

92

ENR

 

39

30

F

55

RST

 

40

30

M

41

RST

 

41

31

M

74

RSP

 

42

31

M

36

RST

+  IMAO

43

31

F

66

RSP

 

44

31

M

49

RSP

 

45

31

F

94

RST

 

46

31

M

64

RST

 

47

32

M

58

RST

+  IMAO

48

32

F

69

RSP

 

49

32

F

101

RSP

+  IMAO

50

32

M

54

RST

 

51

32

M

107

RSP

 

52

32

M

82

RST

 

53

32

M

46

RST

+  IMAO

54

33

F

79

RST

 

55

33

F

48

ENR

 

56

33

F

85

RSP

 

57

33

F

61

RST

 

58

33

F

99

RSP

 

59

33

M

38

RST

 

60

34

F

80

RST

 

61

34

M

57

RSP

 

62

34

F

34

RST

+  IMAO

63

34

F

60

ENR

 

64

34

M

81

RST

+  IMAO

65

34

F

112

RST

 

66

34

F

72

RSP

 

 

 

PACIENTES  =          66

VARONES                 =          35

MUJERES                  =          31

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =          36        54,5 %

VARONES  =  21 (60 %)

MUJERES  =  15  (48,4 %)

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =          24        36,4 %

ESCASA  ó  NULA  RESPUESTA  (ENR)                           =            6          9,1 %

 

 

FEA “BAJA” = GRUPO  ETARIO  35-44

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSEVACIONES

1

35

M

65

RST

+  IMAO

2

35

F

81

RST

 

3

35

F

104

ENR

 

4

35

F

63

RST

+  IMAO

5

35

F

84

RSP

 

6

35

F

41

RST

 

7

35

M

60

RST

 

8

36

F

43

RST

 

9

36

M

52

RSP

 

10

36

M

75

RST

+  IMAO

11

36

F

47

RST

 

12

36

F

96

RSP

 

13

37

F

39

RST

 

14

37

F

59

RSP

 

15

37

M

67

RSP

+  IMAO

16

37

F

52

RSP

 

17

37

M

53

RST

 

18

37

F

40

RST

+  IMAO

19

38

M

56

RST

+  IMAO

20

38

F

84

RSP

 

21

38

M

38

RST

 

22

38

F

112

RST

 

23

38

M

71

RSP

 

24

38

M

61

ENR

 

25

39

F

49

RSP

 

26

39

F

72

RST

 

27

39

M

61

RSP

 

28

39

M

37

RST

+  IMAO

29

39

M

39

RST

 

30

39

F

77

RST

 

31

39

M

65

RSP

 

32

39

F

91

RST

 

33

40

F

103

RSP

+  IMAO

34

40

F

58

RST

 

35

40

M

44

ENR

 

36

40

M

96

RST

 

37

40

F

42

RST

 

38

40

M

32

RSP

 

39

40

F

83

RSP

+  IMAO

40

40

F

44

RST

+  IMAO

41

40

M

36

RST

 

42

40

F

79

ENR

 

43

41

M

87

RSP

 

44

41

F

66

RST

 

45

41

F

34

RST

 

46

41

F

42

RSP

+  IMAO

47

42

M

37

RST

 

48

42

F

75

RST

 

49

42

M

48

RSP

+  IMAO

50

42

M

99

RSP

 

51

42

F

39

RST

 

52

42

F

63

RSP

+  IMAO

53

43

M

85

RSP

 

54

43

F

46

RST

 

55

43

F

91

RSP

+  IMAO

56

43

M

59

RSP

 

57

44

M

71

RST

 

58

44

F

38

RST

 

 

PACIENTES  =          58

                                               VARONES                 =          25

                                                           MUJERES                  =          33

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =          32        55,2 %

VARONES     =          12  (48 %)

MUJERES       =          20  (60,6 %)

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =          22        37,9 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =            4          6,9 %

 

 

FEA “BAJA” = GRUPO ETARIO 45-54

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

45

F

61

RST

 

2

45

M

43

RST

 

3

45

F

94

RSP

 

4

45

F

37

RST

+  IMAO

5

45

M

50

RST

 

6

45

M  

21

RSP

 

7

45

F

75

RSP

+  IMAO

8

46

58

RST

 

9

46

M

67

ENR

 

10

46

F

51

RSP

 

11

46

M

86

RST

 

12

46

F

45

RSP

 

13

46

40

RST

+  IMAO

14

46

F

75

ENR

 

15

47

M

55

RST

 

16

47

M

44

RSP

 

17

47

F

107

RST

 

18

47

M

41

RST

 

19

47

M

35

RST

 

20

47

115

RST

 

21

48

F

69

ENR

+  IMAO

22

48

F

49

RST

 

23

48

M

94

RSP

 

24

48

F

71

RST

 

25

48

M

60

RSP

+  IMAO

26

48

88

RST

 

27

49

F

36

RST

 

28

49

59

RST

 

29

49

M

42

ENR

 

30

49

F

80

RST

 

31

49

F

91

ENR

 

32

50

F

64

RST

 

33

50

M

101

RSP

 

34

50

F

66

RSP

 

35

51

M

39

RST

 

36

51

F

50

RSP

+  IMAO

37

51

71

RST

 

38

51

F

66

ENR

 

39

51

51

RST

 

40

52

M

93

RST

 

41

52

F

56

RSP

 

42

52

F

30

RSP

 

43

52

M

59

ENR

+  IMAO

44

52

M

54

RST

 

45

53

F

78

RST

 

46

53

F

62

RST

+  IMAO

47

53

M

97

RST

 

48

53

F

51

ENR

 

49

53

F

80

RST

 

50

54

F

70

RSP

+  IMAO

51

54

M

38

RST

 

52

54

F

77

RST

 

 

PACIENTES  =          52

                                               VARONES                 =          22

                                                           MUJERES                  =          30

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =          30        57,7 %

VARONES     =          14        (63,6 %)

MUJERES       =          16        (53,3 %)

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =          14        26,9 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =            8        15,4 %

 

 

 

FEA  “BAJA” = GRUPO ETARIO  55-64

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

55

F

36

RST

 

2

55

F

54

RST

 

3

55

M

62

ENR

 +  IMAO

4

55

M

96

RST

 

5

55

F

46

RST

 

6

56

M

81

RST

 

7

56

M

72

RSP

 

8

56

F

55

RSP

 +  IMAO

9

56

F   

41

RST

 

10

56

M

69

RST

 

11

56

M

84

RSP

 +  IMAO

12

56

F

37

RSP

 

13

57

F

63

RST

 

14

57

F

97

RST

 

15

57

M

77

RSP

 

16

57

M

38

RST

 

17

57

F

52

RST

 +  IMAO

18

58

F

68

ENR

  

19

58

M

94

RSP

 

20

58

F

33

RST

 

21

58

M

60

RST

 +  IMAO

22

58

F

45

RST

 

23

59

F

57

RSP

 

24

59

F

51

RSP

 +  IMAO

25

59

M

60

ENR

   

26

59

F

105

RSP

 

27

59

F

98

RST

 

28

59

M

56

ENR

 

29

60

M

43

RST

 

30

60

F

48

RSP

 +  IMAO

31

60

F

82

RST

 

32

60

M

74

RST

 

33

60

M

68

RSP

 +  IMAO

34

61

F

34

RST

 

35

61

M

88

ENR

  

36

61

F

42

RSP

 

37

61

F

68

RST

 

38

61

M

91

RST

 

39

61

F

60

RSP

 

40

62

M

108

RSP

 

41

62

F

56

RST

 +  IMAO

42

62

F

72

RST

 

43

62

M

65

RST

 

44

62

F

47

RSP

 +  IMAO

45

62

M

79

RSP

 

46

63

F

34

RST

 

47

63

M

62

RST

 

48

63

F

49

RSP

 

49

63

M

57

RST

 

50

63

F

102

ENR

 

51

64

F

78

RST

 

52

64

M

52

RST

 

53

64

M

43

RSP

 +  IMAO

54

64

F

92

RSP

 

55

64

F

73

RSP

 

56

64

F

67

RST

 

 

 

PACIENTES  =          56

                                                        VARONES     =          24

                                                                       MUJERES       =          32

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =          30        53,6 %

VARONES     =          12        (50 %)

MUJERES       =          18        (56,3 %)

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =          20        35,7 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =            6        10,7 %

 

 

4.2-GRUPO “B” = FEA entre 130 y 450 mcg/orina 24 horas (“NORMAL”)

 

FEA “NORMAL” = GRUPO ETARIO  =  25-34

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

25

F

147

ENR

 

2

25

F

172

RST

 

3

25

M

158

RSP

 

4

25

 F

196

ENR

+  IMAO

5

25

F

350

RSP

 

6

26

M

265

RST

 

7

26

F

167

ENR

 

8

26

M

156

ENR

 

9

27

F

367

RSP

 

10

27

F

228

RST

 

11

27

M

385

ENR

  +  IMAO

12

28

M

312

RSP

 

13

28

F

198

ENR

 

14

29

F

146

ENR

+  IMAO

15

29

M

213

RSP

 

16

29

M

269

ENR

 

17

30

M

192

ENR

 

18

30

F

195

RSP

 

19

30

F

252

ENR

 

20

31

F

187

RST

 

21

31

F

373

ENR

 

22

32

F

246

RSP

 

23

32

M

207

ENR

  +  IMAO

24

33

M

331

RST

 

25

33

M

243

ENR

 

26

34

F

166

ENR

 

27

34

M

136

RSP

+  IMAO

28

34

F

281

ENR

 

 

PACIENTES  =          28

                                               VARONES                 =          12

                                                           MUJERES                  =          16

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =            5        17,8 %

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =            8        28,6 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =          15        53,6 %

VARONES     =          6  (50 %)

MUJERES       =          9  (56,2 %)

 

FEA “NORMAL” = GRUPO ETARIO 35-44

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

35

M

238

RST

+  IMAO

2

35

F

152

RSP

 

3

36

M

315

ENR

 

4

36

F

186

RSP

 

5

37

F

223

ENR

 

6

37

M

293

RST

+  IMAO

7

37

F

369

RSP

 

8

38

M

153

ENR

 

9

38

F

242

ENR

 

10

38

M

276

ENR

+  IMAO

11

39

F

168

RSP

 

12

39

M

190

ENR

 

13

39

F

316

RSP

+  IMAO

14

40

F

403

RST

 

15

40

M

177

ENR

 

16

41

F

218

RSP

 

17

41

M

346

RST

 

18

41

M

206

ENR

 

19

42

F

166

RSP

+  IMAO

20

42

F

152

RSP

 

21

43

F

312

ENR

 

22

43

M

412

ENR

 

23

43

F

228

RST

 

24

43

M

154

ENR

 

25

44

M

434

RST

+  IMAO

26

44

F

183

ENR

 

 

 

PACIENTES  =          26

                                               VARONES                 =          12

                                                           MUJERES                  =          14

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =            6        23,1

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =            8        30,8

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =          12        46,1

VARONES     =          8  (66,7 %)

MUJERES       =          4  (28,6 %)

 

 

 

FEA  “NORMAL” = GRUPO ETARIO 45–54

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

45

F

176

ENR

 

2

45

M

149

ENR

 +  IMAO

3

45

F

396

ENR

 

4

46

M

253

RSP

 

5

46

F

187

ENR

 

6

46

F

437

ENR

 

7

46

M

212

RST

 

8

47

M

235

ENR

+  IMAO

9

47

F

307

RSP

 

10

47

M

417

ENR

 

11

48

F

331

ENR

 

12

48

F

160

ENR

 

13

48

F

266

RSP

+  IMAO

14

48

M

192

ENR

 

15

49

F

167

RSP

 

16

49

F

181

RSP

 

17

49

F

273

ENR

 

18

49

M

202

RST

 

19

49

M

319

ENR

 

20

49

F

195

ENR

 

21

50

F

176

RSP

 

22

50

M

367

RSP

+  IMAO

23

50

F

254

ENR

 

24

50

F

151

RSP

 

25

51

M

308

ENR

 

26

51

F

259

ENR

 

27

51

F

217

RSP

 

28

52

M

240

ENR

+  IMAO

29

52

M

358

ENR

 

30

52

F

211

RSP

 

31

53

F

169

RST

+  IMAO

32

53

M

360

RSP

 

33

53

F

284

ENR

 

34

53

M

172

ENR

 

35

53

F

244

ENR

 

36

54

F

141

RST

 

37

54

M

156

RSP

+  IMAO

38

54

M

293

ENR

 

 

 

PACIENTES  =          38

 

                                               VARONES                 =          16

                                                           MUJERES                  =          22

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =            4        10,5 %

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =          12        31,6 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =          22        57,9 %

VARONES     =          10  (62,5 %)

MUJERES       =          12  (54,5 %)

 

 

FEA “NORMAL” = GRUPO  ETARIO  55-64

 

NUMERO

EDAD

SEXO

FEA

RESPUESTA

OBSERVACIONES

1

55

F

149

RST

+  IMAO

2

55

M

172

ENR

 

3

55

M

342

ENR

 

4

56

M

233

RST

 

5

56

F

185

ENR

 

6

56

F

294

ENR

+  IMAO

7

56

M

217

RST

 

8

57

M

204

RSP

 

9

57

F

161

ENR

 

10

57

M

252

ENR

 

11

58

F

147

RSP

 

12

58

F

264

ENR

 

13

58

M

188

RST

+  IMAO

14

59

M

282

ENR

 

15

59

F

162

ENR

 

16

59

F

229

ENR

 

17

59

M

272

RSP

 

18

60

M

240

ENR

 

19

60

M

198

RST

 

20

61

F

252

ENR

+  IMAO

21

61

F

213

RSP

 

22

61

M

177

ENR

+  IMAO

23

61

F

326

ENR

 

24

62

M

235

ENR

 

25

62

M

159

ENR

 

26

62

F

183

ENR

 

27

62

M

215

RST

 

28

63

F

136

ENR

+  IMAO

29

63

F

171

ENR

 

30

63

M

140

RSP

  +  IMAO

31

63

M

314

ERN

 

32

64

M

241

RSP

 

33

64

M

149

ENR

 

34

64

F

237

ENR

 

 

PACIENTES  =          34

                                               VARONES                 =          19

                                                           MUJERES                  =          15

 

REMISIÓN  SINTOMÁTICA  TOTAL (RST)                     =            6        17,6 %

REMISIÓN SINTOMÁTICA PARCIAL (RSP)                   =            6        17,6 %

ESCASA ó NULA RESPUESTA (ENR)                               =          22        64,8 %

VARONES     =          10  (52,6 %)

MUJERES       =          12  (80 %)

 

 

RESULTADOS

 

La casuística expuesta en las precedentes “tablas” presenta:

 

PACIENTES CON FEA “BAJA”                              =          232

PACIENTES CON FEA “NORMAL”                      =          126

 

TOTAL  PACIENTES                                               =          358

 

A)-PACIENTES CON FEA “BAJA” = 232

 

                                                                       HOMBRES     =          106      45,7 %

                                                                       MUJERES       =          126      54,3 %

 

                                                                       RST                =          128      55,2 %

VARONES     =          59   (46,1 %)

 

MUJERES       =          69   (53,9 %)

                                                                       RSP                =             80     34,5 %

                                                                       ENR               =             24     10,3 %

 

B)-PACIENTES CON FEA “NORMAL” = 126

 

                                                                       HOMBRES     =          59        46,8 %

                                                                       MUJERES       =          67        53,2 %

 

                                                                       RST                =          21        16,7 %

                                                                       RSP                =          34        27,0 %

                                                                       ENR               =          71        56,3 %

VARONES     =          34   (47,9 %)

MUJERES       =          37   (52,1 %)

 

NOTA: en la columna de “observaciones” aparece la anotación (+ IMAO); esto significa que dichos pacientes fueron tratados con Tranilcipromina, además de otros antidepresivos.

 

 

CONCLUSIONES

 

El enfoque de este trabajo está puesto en la cuantificación urinaria de feniletilamina (FEA) en  orina de veinticuatro (24) horas y las respuestas terapéuticas  con  referencia  a  dichas  mediciones. Así, encontramos diversas respuestas al tratamiento antidepresivo, en orden a dicho dato de laboratorio, lo cual nos ha permitido desarrollar las siguientes consideraciones:

 

1-Se advierte una mayor cantidad de mujeres (53,9 %) que de hombres (46,1 %) con el diagnóstico de trastorno depresivo mayor (DSM-IV-TR); estas proporciones no representan -en nuestra opinión- una diferencia clínicamente significativa.

 

2-La “remisión sintomática total” está notoriamente asociada con los pacientes que presentan feniletilamina “baja” (valores menores del mínimo del rango de normalidad estandarizado por el laboratorio, esto es, valores menores de 130 mcg/24 horas) = 55,2 %, en contraste con los que tienen feniletilamina “normal” (dosaje urinario dentro de los valores normales de referencia: 130 a 450 mcg/24 horas) = 16,7 %.

 

3-La “escasa o nula respuesta” a la terapéutica antidepresiva está visiblemente relacionada con los pacientes que presentan feniletilamina “normal” = 56,3 %, en comparación con aquellos otros que tienen la feniletilamina “baja” = 10,3 %.

 

4-En el conjunto de la muestra los porcentajes de “remisión sintomática total” (149 pacientes) no evidencian una diferencia marcada entre ambos sexos (hombres = 48,3 % y mujeres = 51,7 %). Esto mismo puede afirmarse con respecto a aquellos que presentan “escasa o nula respuesta” (95 pacientes): no aparece una definida diferencia entre ambos sexos (hombres = 47,4 % y mujeres = 52,6 %).

 

5-La mayoría de los pacientes de esta muestra aleatoria obtuvo dosajes urinarios “bajos” de FEA (valores menores del mínimo del rango de normalidad estandarizado por el laboratorio, esto es, valores menores de 130 mcg/24 horas) = 64,8 %, porcentual próximo a los dos tercios de los pacientes involucrados en este trabajo.

 

6-Aquellos pacientes cuyo dosaje urinario de FEA en orina de veinticuatro horas es “bajo” (valores menores de 130 mcg/24 horas), suelen responder mucho mejor a los tratamientos antidepresivos -con fármacos de distinto perfil farmacodinámico- que aquellos cuyo dosaje se halla dentro de los valores “normales” de referencia (130 a 450 mcg/24 horas).

 

7-De hecho, en la práctica asistencial, es factible observar que los pacientes depresivos con FEA  dentro de los límites de referencia, con FEA “normal”, suelen presentar serias dificultades para alcanzar una respuesta favorable al tratamiento antidepresivo e incluso una definida falta de respuesta a dicha terapéutica.

 

8-Lo expuesto, como vemos en la casuística de 358 pacientes que mostramos, puede sugerir que la feniletilamina (FEA) es un “marcador de respuesta” al tratamiento antidepresivo, pudiendo considerarse un “indicador o predictor de resistencia” a la terapéutica cuando su dosaje urinario se encuentra en los valores estandarizados como normales.

 

9-Por último, es altamente significativo para la clínica psiquiátrica la existencia de dos grupos bien definidos de pacientes: los de “FEA baja” con buena respuesta al tratamiento farmacológico, que corresponderían a la acreditada “depresión endógena”, y los de FEA “normal” que podrían corresponder a las “depresiones arraigadas en la estructura de la personalidad” y -por ello- con escasa o nula respuesta a la terapéutica antidepresiva farmacológica como modalidad exclusiva de tratamiento.

 

Nota. Agradezco al Dr.  Humberto L. Mesones por haber colaborado en la realización de este trabajo, al Dr. Juan Spatz por su imprescindible apoyo de laboratorio y a la Dra. Julieta S. Rosan por sus aportes, esfuerzo y dedicación para alcanzar los objetivos propuestos en el desarrollo de esta investigación clínica. Agradezco también al Dr. Carlos Soria quien generosamente me otorgó un lugar en su Mesa sobre Depresión Resistente, en el XII Congreso Internacional de Psiquiatría de la AAP, para exponer este estudio.

 

 

 

(*) Dr. Tito Antonio Rosan

Médico. Especialista en Psiquiatría, CCPM

Presidente de la Fundación para la Investigación del Déficit Atencional e Hiperquinesia.

Miembro de la Sección Clasificación, Asesoramiento Diagnóstico y Nomenclatura de la World  Psychiatric  Association.

Email: titorosan@fibertel.com.ar

Buenos Aires, Argentina

 

 

 

Contáctenos.